De voetafdruk van verpakkingsmateriaal

Je ziet steeds meer dozen en andere verpakkingen met het keurmerk ´klimaat neutrale verpakking´ van Kuwi.org. Of je leest een inspirerend verhaal over CO₂ reductieprojecten op je pakketje met een verwijzing naar kuwi.org. Wat dit precies inhoud lees je hier.

Op een normale dag bezorgd PostNL gemiddeld 1,1 miljoen pakketten. DHL gemiddeld 600.000 pakketten en de overige koeriers 430.000 pakketten. Met dagelijks ruim twee miljoen pakketten gaat er een enorme hoeveelheid karton en plastic rond.

De hoeveelheid verpakkingsafval is nu jaarlijks 180 kilo per inwoner van Europa, en neemt snel toe. De helft van het gebruikte papier en 40 procent van de totale hoeveelheid plastic is verpakkingsmateriaal. Alles bij elkaar bedraagt het verpakkingsafval 36 procent van de gehele afvalstroom.

98 miljoen kilo plastic, karton en papier!

Recyclingnetwerk.org heeft dit voor het eerst grootschalig onderzocht en gepubliceerd in dit onderzoek.

Kartonnen dozen, plastic zakken en opvulling: jaarlijks zijn pakketjes in Nederland goed voor 87 miljoen kilo aan verzendmateriaal. Het gros daarvan belandt in de afvalbak.

Van de 87 miljoen kilo aan verzendmateriaal gaat maar liefst 84 miljoen op aan kartonnen verzenddozen. Daarnaast is vulmateriaal van papier en plastic goed voor twee miljoen kilo. Een kleinere 800 duizend kilo is weggelegd voor plastic verzendzakken.

Naast een hoop verpakkingsmateriaal gaat er met de briefpost nog zo’n 11 miljoen kilo papier en plastic door de voordeur. Niet verrassend bestaat het merendeel hiervan uit papieren enveloppen, naast 1,5 miljoen kilo plastic verzendhoezen.

Hoe moet dit verder?

80% van de consumenten vindt minder plasticverbruik belangrijk, maar helaas is slechts 20% van de consument bereid hiervoor te betalen (enquête thuiswinkel.org). Daarom motiveren we bedrijven om het voortouw te nemen.

Met het keurmerk “klimaatneutraal verzenden” investeren bedrijven in projecten die CO₂ vermindering tot stand brengen. Zo compenseren ze effectief voor de emissies die vrijkomen bij verpakkingsmaterialen.

Dit gaat niet zomaar.

Investeren in herbebossing en andere CO₂-reductie projecten zijn bewezen zeer effectief. Dit betekend echter niet dat we met zijn allen lukraak moeten uitstoten onder het mom van “even compenseren en klaar is kees”.

Wij geloven dat de focus van CO₂-compensatie moet liggen op (nog) onvermijdbare CO₂-uitstoot. Daarom werken we alleen samen met bedrijven die al alles op alles zetten om te verduurzamen. Zo vereisen we dat het gebruikte karton al uit duurzame oorsprong komt, zoals FSC of PEFC. Ook verwachten we dat bedrijven zorgen voor het effectief inpakken van producten zodat we zo min mogelijk lucht vervoeren.

Het gebruik van plastic moet tot een minimum worden beperkt. Plastic kan worden gebruikt als dit vanuit milieuoogpunt minder schade toebreng, of wanneer het niet anders kan, zoals bij voedsel. Waarom sommige producten, zoals kleding, beter in plastic verpakt kunnen worden lees je later in dit artikel. Verder moet het plastic recyclebaar zijn en mag er geen plastic worden gebruikt als opvulmateriaal. Ook verwachten we dat bedrijven deelnemen aan de collectieve intentie om in 2030 50% minder Virgin plastic te gebruiken en minstens 25% gerecycled plastic.

Wat is de ecologische voetafdruk van een kartonnen doos?

Een kartonnen doos bestaat uit wanden van karton met gegolfde stroken karton die de wanden van de doos versterken. Het golfkarton wordt met lijm of tape aan de wanden van de doos geplakt. Kartonnen dozen zijn vaak ongebleekt, maar sommige kartonnen dozen bevatten ook bedrukte oppervlakken, wat ook bijdraagt aan de milieu-impact van een kartonnen doos.

Papieren en kartonnen verpakkingen die in Nederland zijn gemaakt, bestaan voor meer dan 90% uit oud papier. De rest bestaat uit nieuwe houtvezels en die komen steeds vaker uit goed beheerde bossen.

De ecologische voetafdruk van wieg tot graf van een kartonnen doos is 940 gram CO2 per kilogram karton. Dit houd rekening met de productie, transport en afvoer van de doos. Ook wordt meegenomen de lijm of tape evenals een gemiddelde opdruk.

De meest gebruikte verzenddoos stoot naar schatting 270 CO2e uit, wat overeenkomt met vijf opgeblazen ballonnen aan CO₂.

Zie hieronder een afbeelding van de CO₂-uitstoot per type doos.

Brievenbuspakketten zijn uiteraard nog beter, niet alleen omdat ze minder CO₂-uitstoot gerelateerd aan productie en afvoer hebben, maar ook zijn de emissies van bezorging lager.

Helaas worden toch nog veel te weinig pakketten in efficiënte dozen verzonden. Iedereen heeft het wel eens meegemaakt, bestel je iets wat makkelijk door de brievenbus past, krijg je een grote doos opgevuld met papier en plastic.

Helaas zijn de machines om pakketjes op maat in te pakken simpelweg te duur voor veel bedrijven. Omroep Max heeft hier een uitgebreide rapportage over gemaakt, klik hier om het te lezen.

Daarnaast kan ook jij een enorme bijdragen leveren. De milieu-impact daalt flink als papier en karton wordt gerecycled. Dat kan wel 5 tot 7 keer, daarna zijn de vezels te kort. Lever papieren zakken en kartonnen dozen dus gescheiden in. Op welk afval waar lees je wat er allemaal bij het oudpapier mag. Dat is misschien meer dan je denkt!

Wat is de ecologische voetafdruk van inkt?

De CO₂-voetafdruk (GWP) per kilo inkt is, 3264 gram CO₂-eq. Er is geen verschil in voetafdruk tussen printen in kleur of zwart-wit als je puur kijkt naar de inkt. Toch is zwart-wit printen nog steeds beter voor het milieu. Omdat er minder inktcartridges worden gebruikt dan bij het printen in kleur, komt er minder op de vuilstort terecht.

We maken de laatste jaren goede stappen als het gaat om minder inkt. Enkele jaren geleden wezen onderzoeken nog uit dat consumenten felle kleuren aantrekkelijker vinden dan fletse of minimalistische kleuren. Tegenwoordig wordt duurzaamheid juist meer gewaardeerd, dit veroorzaakt een verschuiving in de trend, less is more is het nieuwe mantra.

Als voorbeeld, een warm applaus voor Whekamp.nl. Sinds 2019 zijn hun nieuwe verpakkingen gemaakt van 100% gerecycled materiaal en bevatten minder inkt, waardoor ze 64% minder CO₂ uitstoten en dus veel minder impact hebben op het milieu.

Wat is de ecologische voetafdruk van plastic zakken?

Bij de productie van 1 kilogram plastic verzendverpakkingen komt tussen de 1,7 en 3,5 kilogram koolstofdioxide vrij. Dit is dus veel meer dan karton. Natuurlijk vind je verschillende cijfers op internet, maar verzenden gebeurd in Nederland meestal met polyethyleen plastic.

💡87% van de consument wil liever niet dat hun product in plastic wordt verzonden.

Helaas draait het in de wereld nog steeds veel meer om geld dan milieu. We mogen daarom van geluk spreken dat plastic duurder is in productie dan karton. Dit verklaard voor een belangrijk deel waarom relatief weinig in plastic wordt verzonden. Alleen als het echt moet wordt er plastic gebruikt, dit is vooral voor voeding en kleding.

Waarom wordt voedsel in plastic verzonden?

Plastic verpakkingen hebben een slecht milieu-imago, maar ze zijn wel degelijk zinvol voor zover ze bederf en beschadiging van voedsel voorkomen. De milieubelasting van voedselverlies is namelijk groter dan die van verpakkingen.

Raar maar waar: een plastic verpakking is meestal beter voor het milieu en klimaat dan een glazen. Dit botst met onze intuïtie, want glas is natuurlijker dan plastic. Per kilo is glas ook duurzamer dan plastic, maar we hebben om hetzelfde te verpakken veel meer grammen glas nodig. Als we minder dan ⅙ in gewicht aan plastic nodig hebben, is dat voor het klimaat de betere keuze dan glas.

Waarom wordt veel kleding in plastic verzonden?

Polyzakken zijn meestal gemaakt van polyethyleen of polypropyleen. Dit zijn materialen die ruwe olie nodig hebben en niet biologisch afbreekbaar zijn. Toch gebruiken veel kledingwinkels ze omdat ze de kleding beschermen tegen beschadiging en vocht tijdens de verzending.

Zonder het plastic loop je het risico dat een hele partij kleding onverkoopbaar wordt. Het verlies van de impact op het milieu en de arbeid voor die nodig zijn om die kleding te maken wegen niet op tegen de milieuschade van plastic.

Kleding heeft van zichzelf namelijk al een grote millieuimpact; 10% van de werelwijde emissies is gerelateerd aan mode. Van het kweken van alle vezels, het maken en verven van de stoffen, het knippen en naaien van de kleding en transport. Plastic zorgt ervoor dat de opslagruimtes van kleding niet optimaal verwarmd en vochtvrij gehouden hoeft te worden.

Gerecycled plastic

Stees meer plastic verzendzakken worden gemaakt van (deels) gerecycled plastic. Samen met andere milieuorganisaties zet kuwi.org zich in voor 50% minder Virgin plastic in 2030. Hiervoor is een paradigma verschuiving nodig. Het grote nadeel van gerecycled materiaal (voor marketeers en bedrijven) is de grauwe look en feel, omdat echt felle kleuren alleen mogelijk zijn op nieuw materiaal. We zetten ons daarom samen met bedrijven in om deze grauwe look en feel juist cool te maken!

Er kleven helaas ook nog steeds nadelen aan plastic. Zo is het proces (nog) behoorlijk inefficiënt en is er veel energie nodig. Ook is gerecycled plastic van mindere kwaliteit en kan het tot maximaal vijf keer worden gerecycled. Dit zijn aspecten die we wellicht kunnen oplossen in de toekomst, maar één belangrijk facet kunnen we nu oplossen. 98% van het plastic wordt niet gerecycled en dat komt voor een belangrijk deel door de consument. Als lezer op Kuwi.org heb je waarschijnlijk een groen hart, we hopen dat onze lezers de mensen in hun omgeving op het hart kunnen drukken om echt even die extra stap te zetten.

Bioplastic

Bioplastics zijn plastic materialen geproduceerd uit hernieuwbare biomassabronnen, zoals plantaardige vetten en oliën, maïszetmeel, stro, houtsnippers, zaagsel, gerecycleerd voedselafval, enz. Tot nog toe vooral van maïszetmeel, maar de techniek is vol in ontwikkeling en veelbelovend.

Bioplastics worden nog weinig gebruikt en dat hangt niet alleen samen met de hoge kosten, het gehele proces heeft nog een te grote ecologische voetafdruk. Er wordt wel hard gewerkt om dit te verminderen. Dit is ook hard nodig, want het grootste voordeel van bioplastic is hun onafhankelijkheid van fossiele brandstoffen als grondstof, deze hulpbron is tenslotte eindig.

Wil je meer lezen over bioplastic?

Kijk eens op de website Groene Grondstoffen van de Wageningen Universiteit.
Holland Bioplastics is sinds 2017 de branchevereniging van alle partijen die direct of indirect betrokken zijn bij het produceren, verwerken, onderzoek doen naar en/of verkopen van bioplastics.